İran’da Neler Oluyor?

İran’da Neler Oluyor?

İran Tahran’da saçı göründüğü nedeniyle ahlak polisi tarafından gözaltına alınarak yaşamını yitiren Mahsa Amini’nin ölümü, İran’ı karıştırdı. Dünya çapında protestolara neden olan bu olay hem İran’da hem de dünyada büyük bir ses getirdi. İran’ın birçok şehrinde yüzlerce kişi sokağa döküldü ve polisin uygulamaları da protesto edildi. Hatta çıkan olaylarda en az 3 kişi yaşamını yitirmiş durumda.

İran’da 22 yaşındaki Mahsa Amini ölümüyle başlayan olayda kan aktı. Kürdistan bölgesinin başkenti olan Senendec ile Amini’nin memleketi olan Sakkız şehrinde polisler protestoculara karşı gerçek mermi bile kullandı. En az 3 kişinin de hayatını kaybettiği bildirildi. Sahadaki insan hakları örgütleri de can kaybını 5 olarak açıklamıştı. Kürdistan eyaletinin hemen hemen tüm şehirlerinin yanı sıra, başkent olan Tahran dahil olmak üzere çeşitli İran kentlerinde de ufak çaplı şiddet olaylarının yaşandığı da protestolar düzenlendi.

Kaç Kişi Gözaltına Alındı?

İran’da yapılan protestolarda göstericilerden bazılarının araba camlarını kırdığı görüldü. Hatta çöp kutuları bile ateşe verildi. Fars haber ajansı ise Tahran’da ki polisler, göstericileri cop ve göz yaşartıcı gaz kullanarak dağıttı. Yaklaşık olarak 250 kişinin göz altına alındığı açıklandı. Bazı bölgelerde ise Amini’nin ölümünü protesto edebilmek adına esnaflar kepenk kapattı. Kadınlar da başörtülerini çıkarttı. Öte yandan çeşitli üniversitelerde ise öğrenci gruplarının karşı karşıya geldiği aktarıldı. Tahran Valisi, ‘’taş atmak, bayrak yakmak’’ gibi eylemlerinde bilinçli ve organize saldırı olduğu da savunuldu.
Tahran yönetimi aleyhine ise ‘Diktatöre ölüm’, ‘Kız kardeşimi öldüreni ben de öldüreceğim’ şeklinde sloganlar atan gösteriler, caddelerden ayrılmayacaklarını söylediler. Hala İran’da protestolar sürüyor ve gittikçe yayılan bir protesto haline geldi.

Mahsa Amini Neden Gözaltına Alındı?

Mahsa Amini, geçen haftalarda Tahran bölgesini ziyaretleri sırasında kıyafet kurallarına uymadığı nedeniyle ahlak polisi olarak bilinen İrşad devriyeleri tarafından 13 Eylül’de gözaltına alınmıştı. Yine aynı gün aniden fenalaştı ve bilincini de yitirdi. Üç gün komada kaldıktan sonrasında ise 16 Eylül tarihinde hastanede öldüğü açıklanan kadının bir kalp rahatsızlığı yaşadığını savundu. Aktivistler ise Amini’nin darp edildiği ve başına aldığı darbelerle öldüğü söylenmektedir.
İran İçişleri Bakanlığı, olayla ilgili soruşturma başlattı. Tahran emniyeti ise Amini ve memurlar arasında fiziksel temas olmadığını da açıklamıştı. Fakat insan hakları avukatları, kadının başında kırıklar olduğunu söyledi. Mahsa Amini’in babası ise kızının kalp veya benzeri sağlık sorunlarının olmadığını belirtti. Ölümünden polisi sorumlu tuttuğunu da belirtti. Tahran, Adli Tıp Müdürlüğü ise kesin ölüm nedeninin üç hafta içerisinde açıklanacağını da duyurdu.

Mahsa Amini İşkence mi Çekti?

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği’nden yapılan açıklamayla genç kadının başına copla vurulduğu yönündeki iddiaları hatırlattı. Aynı zamanda derhal ve tarafsız bir işkence soruşturması da talep edildi. İrşad polisinin uygulaması da İranlı milletvekillerini de rahatsız eden bir durum oldu. Milletvekili olan Celal Raşidi Koçi, uygulamayı eleştirdiği açıklamasında da ahlak polisinin 'ülke için zarar ve kayıptan farklı bir sonuç getirmiyor’’ olduğunu söyledi. Koçi, ‘insanları karakola götürerek sonra tövbe etmelerini bekleyemezsiniz’ dedi. Bu şekilde tepki göstererek ölümünü eleştirdi.
Ahlak polisi olarak bilinen ekipler, kent meydanları, alışveriş merkezleri gibi bölgelerde görev yapıyorlar. Uygunsuz giyindikleri gerekçesiyle gözaltına alınan kadınlar, genellikle nasıl giyinecekleri konusunda ders aldıktan sonra serbest kaldığını belirtti. Sosyal medyadaki aktivistler ise polisin, genç kadının aniden bilincini kaybettiği yönündeki savunmasını reddediyor. Yani bu duruma göre Mahsa Amini, polis merkezden getirilmeden öncesinde darp edildiğini de iddia etmektedir.

İran’da Protesto Birçok Şehre Sıçradı

Meydana gelen protesto, sadece İran’da değil birçok ülkeye sıçradı. Mahsa Emini’nin gözaltına alınmasının ve hayatını kaybetmesi üzerine başlayan protestolar devam ediyor. Özellikle sosyal medyada bayrak şeklinde olan saçlarda herkesin protesto görüntüsü oldu. Sadece sosyal medyada değil Kürdistan, Batı Azerbaycan, Elburz, Kirmanşah, Tahran, Razavi, Gilan, Yezd, Horadan, Hürremabad, Senendec, Urumiye, Meşhed, Kirman, Bukan, Divandere gibi çeşitli düzeylerde de protestolar düzenlenmişti.
Başkent Tahran’ın Veliasr Caddesi, Veliasr Meydanı, Danışcu Parkı, Lale Parkı, Hicab Caddesi, Fatımi Caddesi, İnkılap Caddesi gibi kalabalık bölgelere de yoğunlaşan gösterilere çok sayıda İranlı katıldı. Yüzlerce kişinin katıldığı gösterilerde polis, göz yaşartıcı gazla müdahale ederken göstericiler ise çöp konteynerlerini yakarak yollarda barikat kurmaya çalıştı. Sosyal medyada yansıyan görüntülerde bazı göstericiler güvenlik güçlerinin müdahalesinde ise plastik, benzeri mermiler de kullandığını iddia etmişti. 

İran Bu Noktaya Nasıl Geldi?

İran’da yaz aylarından beri kadınlar başörtüsü yasağına karşı geliyor ve sürekli eylemlerde bulunuyor. İran’da 1979 senesinde İslam Devrimi sonrasında yürürlüğe giren Şeriat kanunlarına göre tüm kadınların kamusal bölgelerde başörtü takması, uzun ve bol kıyafetleri giymesi de zorunlu oldu. Hatta başörtüsü takmayan kadınlara da hapis ve para cezası vermeye başlanmıştı. Fakat devrimden seneler sonra bile hükümet yetkilileri, bu yasayı uygulamakta zorlandığını belirtiyor. 
Kadınların giyiminin ülkenin tümünde eşit olarak denetlenmediğini de ifade etmektedir. Kadınlar baskılara karşı gelebilmek adına protestolara başladı. Birçok erkek de kadınlara destek vermeye başlamıştı. Ülkede tüm bunlar olurken 13 Eylül gününde 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin yaşadığı olay herkesin ayaklanmasına neden oldu. Aynı zamanda ahlak yasaları da çiğnemekle suçlanarak tutuklandı ve ölümü tüm dünya çapında büyük bir yankı uyandırdı.

İran’da Neler Oluyor? Yazımız ilginizi çektiyse, Balın Gerçek Olduğu Nasıl Anlaşılır? Yazımıza da göz atabilirsiniz.